Scholen onvoldoende voorbereid op complexe crisissituaties
Regelmatig worden scholen in Nederland geconfronteerd met plotselinge incidenten en soms zelfs ernstige calamiteiten. Voorbeelden zijn schiet- en steekincidenten, terreurdreiging en radicalisering, cybercrime (o.a. pestgedrag via internet), zedendelicten, fraude, integriteitsschending en ernstige ongevallen tijdens schoolreisjes (ramp op afstand). Het zijn tragische gebeurtenissen die veelal nog beheersbaar zijn. Dat kan echter snel veranderen. In het buitenland zien we regelmatig gewelddadige schietdrama’s op scholen en dat zou ook Nederland zo maar kunnen overkomen.
De vraag is dan ook of scholen, verantwoordelijke bestuurders en toezichthouders wel voldoende zijn voorbereid op complexe crisissituaties? Het antwoord daarop is “nee”!
Scholen onderkennen weliswaar de risico’s, maar accepteren deze veelal vanuit de gedachte “ons zal het wel niet overkomen”. De aandacht richt zich op het primaire proces en er zijn weinig financiële middelen beschikbaar voor preparatie op crisissituaties. Begrijpelijk, doch onverstandig. De impact van een calamiteit kan fors zijn. En geen of slechte voorbereiding, zal alleen maar ernstiger en langduriger gevolgen hebben.
De meeste scholen in het primair, voortgezet- en hoger onderwijs hebben wel een plan voor de bedrijfshulpverleningsorganisatie. Daarin besteden zij aandacht aan ramptypen zoals brand, bommelding en bijbehorende ontruimingsprocedures. De laatste jaren is aandacht voor sociale veiligheid daaraan toegevoegd. Dit plan biedt echter geen goede basis voor een diversiteit aan crisisscenario’s waaronder schoolshootings. Crisisbeheersing staat nog onvoldoende op de bestuurlijke agenda. De kennis van de verantwoordelijke functionarissen schiet te kort en er wordt te weinig samengewerkt met hulpdiensten en het openbaar bestuur.
Het is tijd voor verandering. Scholen zullen veel meer op basis van een visie en gedegen risicoanalyse een integraal crisisplan moeten opstellen. Het crisisplan moet afgestemd zijn op de crisisplannen van de betreffende veiligheidsregio. In het crisisplan worden praktische zaken beschreven ten aanzien van alarmering, opschaling, leiding en coördinatie, informatievoorziening, crisiscommunicatie en nazorg. Verder is het van belang dat scholen een stevig netwerk onderhouden met hun publieke en private veiligheidspartners. Bij crisisbeheersing gaat het om kennis en kennissen!
Als het op een school daadwerkelijk misgaat, dan dient er snel een professioneel crisisteam te worden samengesteld. De deskundigheid van de functionarissen die een rol vervullen in het crisisteam dient op peil te worden gebracht. Er moet daarom voldoende aandacht zijn voor het vakkundig opleiden, trainen en oefenen van deze mensen. Daarbij dienen ook met enige regelmaat alle medewerkers en leerlingen te worden betrokken. Veiligheid is een verantwoordelijkheid van allen die binnen de school werkzaam zijn.
Crisisbeheersing doe je er niet zo maar even bij. Repareer het dak van het huis zolang het nog droog is. Een actueel voorbeeld is het Alfa College in Hoogeveen en Leeuwarden dat de crisisteams, medewerkers en leerlingen traint in het scenario van een schoolshooting. Dit genereerde publiciteit met alom verontwaardiging. Ten onrechte zou ik zeggen. Een mooi voorbeeld van proactief handelen en realistisch oefenen voor het te laat is. We leven nu eenmaal in een risicovolle tijd, waarbij de onderwijssector niet wordt ontzien. Ouders en leerlingen zullen er even aan moeten wennen, maar uiteindelijk dient het juist hun belang!
Gert-Jan Ludden
06-51817733
gludden@svdc.nl
Gert-Jan Ludden is adviseur crisisbeheersing bij SVDC.
* Veiligheid is van iedereen. We geven daarom graag het woord aan een breed scala van externe deskundigen om onderzoeken, ideeën en inspiratie met u te delen. Het gaat hierbij niet om standpunten van de Stichting Maatschappij en Veiligheid. De stichting is dan ook niet verantwoordelijk voor de inhoud van de rubriek ‘Het woord is aan …’
